In Podcast #1 en Podcast #2 hebben we ontdekt dat de stelling dat kwaliteit van leven meetbaar en kwantificeerbaar is, niet klopt. Kwaliteitsbeleving wordt enerzijds gevormd door het verleden, de wereld van oorzaak en gevolg die ons leven voortstuwt, en anderzijds door het verlangen, dat ons van buitenaf voorttrekt.
De vraag die centraal staat in deze derde podcast is: hoe kan het dat latere momenten verbonden zijn met eerdere levensgebeurtenissen oftewel life events?
Het concept verbonden moment, zoals belicht in werk van de psycholoog William James, geeft antwoord op deze vraag. Hierbij zullen we ontdekken dat de kwaliteit van het doorleefde moment beïnvloed wordt door een web van relaties dat hele brede wortels heeft.
De derde aflevering is hieronder te beluisteren.
Een visualisatie van deze audiogram is te vinden op
Youtube.
De podcast is ook te beluisteren via Apple Podcasts en Spotify (zie hieronder).
Als je de volgende afleveringen niet wilt missen, abonneer je dan op de maandelijkse nieuwsbrief of volg de podcastserie op een van de bovengenoemde platforms.
Hieronder staat een korte inleiding op deze podcast.
Neem een willekeurige zin van twaalf woorden. Verzamel twaalf mensen en vertel elk van hen één woord van deze zin. Zet vervolgens de twaalf mensen op een rijtje en vraag hen zo hard mogelijk te denken aan hun ene woord. Nergens zal er een besef ontstaan van de zin als geheel. Hetzelfde geldt voor de psyche: als de psyche zou bestaan uit losse onderdelen, dan zou er nooit besef kunnen ontstaan van een zin, een situatie, een context of welke samenstelling dan ook.
William James
Met het bovenstaande geldachtenexperiment laat William James zien dat is dat de psyche alleen als stroom te begrijpen is. Niets in de psyche staat op zichzelf. Volgens James zijn onze ervaringen op twee manieren onderling verbonden. Ten eerste zijn ervaringen op elk tijdstip met elkaar verbonden: de dwarsdoorsnede of breedte van de stroom. Ten tweede zijn ervaringen door de tijd heen met elkaar verbonden: de voortgang of lengte van de stroom. Maar de experimenten zeggen nog meer: onze ervaringen moeten namelijk intrinsiek verbonden zijn. Het is immers ondenkbaar dat compleet op zichzelf staande ervaringen miraculeus verbonden raken als je ze naast elkaar zet. In deze derde podcast verkennen we het relationele wereldbeeld dat hieraan ten grondslag ligt evenals de twee dimensies van het verbonden moment.
De breedtedimensie: de zoom van betekenis
De conclusie van het eerste deel van deze podcast is dat relaties niet alleen intrinsiek zijn in alles wat er in de psyche gebeurt, maar ook in de rest van de natuur. Waarom is deze conclusie zo belangrijk? Omdat relaties zorgen voor betekenis. Een gebeurtenis heeft namelijk alleen betekenis als deze gerelateerd is aan andere gebeurtenissen. Dus als relaties intrinsiek zijn aan de psyche en de natuur, dan is betekenis dat ook.
Om het belang hiervan voor kwaliteit van leven te duiden heeft James een verhelderend concept aangereikt: de zoom – in het Engels: fringe – van betekenis. Dit houdt in dat de gedachte of het gevoel waar op zeker moment je aandacht ligt altijd omgeven wordt door een ring van gerelateerde gebeurtenissen. Elke gerelateerde gebeurtenis is op haar beurt uiteraard ook weer gerelateerd aan andere gebeurtenissen, waardoor de betekeniszoom in principe oneindig is.
De lengtedimensie: verleden & toekomst
Wat de verbindingen tussen momenten betreft, de lengte van de stroom, heeft James eveneens een hulpbegrip bedacht: de specious present. Dit betekent dat elk ervaren moment teruggrijpt op het recente verleden en vooruitgrijpt naar de nabije toekomst. Het besef van het recente verleden stelt ons in staat om de tendens van de situatie en onze rol daarin in te schatten. Het stelt ons ook in staat om een inschatting te maken van de nabije toekomst: waar neigt deze situatie naartoe en waar neig ik zelf naar?
De ervaren relaties, in de lengte en in de breedte van het moment, vormen een enorme verrijking van onze kwaliteitsbeleving. De verrijking is des te groter bij het samenspel van beide relaties. Dit zijn onze herinneringen en verwachtingen. James noemt dit samenspel de anticiperende intentie. Elke ervaring schiet als het ware wortel in een wijdvertakt web van relaties dat de situatie voorziet van betekenis vanuit verschillende bronnen: sociale duiding, emotionele duiding, de sfeer in je omgeving, duiding op basis van herinneringen en associaties en uiteraard ook ethische duiding.
Tot slot
Dit brengt ons terug bij het leven in de spanning van het verleden en het verlangen. Ondanks het feit dat lang niet op elk moment levend verlangen aanwezig is, kan de verbondenheid van elk moment je wel helpen om te handelen vanuit een bepaald verlangen. En zo kan een levensgebeurtenis uitgroeien tot een ethische horizon die je leven elk uur van de dag richting geeft en steeds meer handelingen tot gewilde handelingen maakt. En dat kan dan weer zorgen voor meer kwaliteit van leven.
In Podcast #4 onderzoeken we een bijzondere mogelijkheid die het verbonden moment ons biedt en die in deze aflevering al is aangestipt: de mogelijkheid om onze duidingen en reacties bij te sturen. De mogelijkheid tot het nemen van wilsbesluiten geven de toch al rijke ervaringsstroom nóg een extra dimensie, een dieptedimensie wel te verstaan. Wilsbesluiten en karaktervorming doen er namelijk toe.
Wil je de volgende podcast niet missen? Abonneer je dan op de maandelijkse nieuwsbrief of volg de podcastserie op Soundcloud, Spotify, Apple Podcasts of Youtube.
