Het blijft een intrigerende vraag: waarom zijn sommige mensen rijk en andere mensen arm? Tot op heden werd deze vraag vaak beantwoord met verwijzingen naar ‘het systeem’. ‘Het kapitalisme’ of ‘de overheid’ of ‘het wereldhandelssysteem’ zorgt ervoor dat sommigen wel ontwikkelingskansen krijgen en anderen niet. In grote lijnen klopt dit antwoord. Toch ontbreekt er iets, iets waar men pas recent een vinger achter wist te krijgen. De ontbrekende factor is: hoop.
Het is de jonge, onorthodoxe econoom Esther Duflo die deze opmerkelijke vondst deed. In een Indiase deelstaat vroeg ze het parlement om wettelijk te regelen dat in een aantal willekeurige dorpen voortaan alleen nog vrouwen tot burgemeester konden worden gekozen. De politici fronsten hun wenkbrauwen maar stemden toe. Jaren later deed Esther Duflo een steekproef in de dorpen. De uitkomst? In de dorpen met een vrouwelijke burgemeester bleek het aantal schoolgaande meisjes significant gestegen te zijn, evenals het gemiddelde gezinsinkomen. Blijkbaar vonden ouders de maatregel dermate hoopgevend dat zij harder zijn gaan werken om ook hun dochters naar school te kunnen sturen.
Armoede is paradoxaal genoeg niet puur materieel gebrek, maar vooral immaterieel gebrek.
Hoop is dus cruciaal voor ontwikkeling. Lange tijd was het bijvoorbeeld een raadsel waarom arme boeren nauwelijks kunstmest gebruiken, terwijl kunstmest de oogst kan verdubbelen en op veel plekken microkrediet aanwezig is ter financiering. Nu begrijpen we dat mensen zo vast kunnen zitten in hopeloosheid dat ze kansen niet meer als zodanig herkennen.
Wat betekent dit voor ons? Belangrijk is dat we met andere ogen naar armoede leren kijken. Armoede is paradoxaal genoeg niet puur materieel gebrek, maar vooral immaterieel gebrek. De implicatie is dat we arme mensen niet volledig kunnen helpen door ‘even’ een Straatkrant te kopen of geld over te maken. We moeten ook bouwen aan echte veranderingen van binnenuit. Bijvoorbeeld door de Straatkrantverkoper eens aan te spreken. Of, op wereldschaal, door India een plekje te geven in de VN Veiligheidsraad. Door uit onze eigen comfortzone te stappen kunnen we mensen hoop geven. En hoop… doet leven!
Deze column verscheen op 5 juni 2012 in het Friesch Dagblad.
