In het eerste deel van dit artikel is voor het eerst op een rijtje gezet hoeveel mensen uit niet-Westerse landen er eigenlijk aan het werk zijn ten dienste van de Nederlandse economie. Het antwoord? 13.800.000. In dit tweede deel van de publicatie gaan we in op de ethische en politieke vragen die deze bevindingen oproepen.
Velen voelen zich er ongemakkelijk onder: zwaar, slecht betaald werk in verre productielanden. Tegelijkertijd weet niemand hoeveel mensen dit werk ten dienste van u en mij uitvoeren. Daardoor blijft het vraagstuk abstract en verandert er weinig. In dit artikel maken we aan de hand van een nieuwe rekentechniek voor het eerst concreet hoeveel mensen overzee werken voor onze koopkracht en openen we het debat over onze omgang met deze schokkende nieuwe feiten.
Een belangrijke trend die de sociale verhoudingen in de eenentwintigste eeuw sterk beïnvloedt is technologische ontwikkeling, een ontwikkeling die niet alleen vele facetten kent maar ook in een steeds sneller tempo voor verandering zorgt. Ter illustratie: de halfwaardetijd van kennis – dat wil zeggen: de tijd waarin de toegevoegde waarde van kennis halveert – is van 1940 tot nu gedaald van 12 jaar naar 3 jaar. Een facet van technologische ontwikkeling die hierbij in het oog springt is automatisering, omdat voortgaande automatisering betekent dat menselijke arbeid vervangen kan worden door computergestuurde machines c.q. robots. Een grote onbekendheid is de schaal waarop automatische processen in de toekomst uitgerold zullen worden en de impact die automatisering zal hebben op het aantal banen en de inhoud van ons werk.
Een recessie is bij uitstek een gelegenheid om fundamenteel te discussiëren over ons economisch systeem. Een van de interessantste bijdragen aan dit debat komt van Robert en Edward Skidelsky. Vader en zoon Skidelsky, beiden econoom, grijpen in hun pleidooi terug op de ideeën van John Maynard Keynes, een belangrijke vakgenoot die een hoofdrol speelde bij het bestrijden van de Grote Depressie. In 1930 voorspelde Keynes dat mensen binnen honderd jaar, in 2030 dus, dankzij de economische vooruitgang nog maar 15 uur in de week zullen hoeven werken om een aangenaam leven te kunnen leiden.